W ramach świadczeń rodzinnych wyodrębnić można następujące rodzaje świadczeń:
a) zasiłek rodzinny oraz dodatki do zasiłku rodzinnego,
b) jednorazowa zapomoga z tytułu urodzenia się dziecka,
c) świadczenie rodzicielskie,
d) świadczenia opiekuńcze: zasiłek pielęgnacyjny, świadczenie pielęgnacyjne oraz specjalny zasiłek opiekuńczy.
Zasiłek rodzinny przysługuje na dziecko do ukończenia 18 roku życia, lub w przypadku kontynuowania nauki w szkole do 21 roku życia (w przypadku dziecka niepełnosprawnego do 24 roku życia). Świadczenie przysługuje, jeżeli dochód na osobę w rodzinie nie przekracza kwoty 674 zł na osobę w rodzinie, a w przypadku rodziny z dzieckiem niepełnosprawnym kwoty 764 zł.
Istotną kwestią w zakresie ustalania prawa do zasiłku rodzinnego i dodatków do niego jest wprowadzona w 2016 roku zasada „złotówka za złotówkę”. Zgodne z tą zasadą w przypadku przekroczenia przez rodzinę kryterium dochodowego świadczenie wypłaca się w wysokości będącej różnicą pomiędzy kwotą przysługujących świadczeń a kwotą, o jaką przekroczono kryterium dochodowe. Jeżeli miesięczna wysokość świadczenia nie przekraczałaby kwoty 20 zł świadczenie to nie przysługuje.
Wysokość zasiłku rodzinnego uzależniona jest od wieku dziecka i wynosi odpowiednio:
- na dziecko w wieku do ukończenia 5 roku życia - 95 zł,
- na dziecko w wieku powyżej 5 roku życia do ukończenia 18 roku życia - 124 zł,
- na dziecko w wieku powyżej 18 roku życia do ukończenia 24 roku życia (jeśli jest uprawnione do zasiłku rodzinnego powyżej 18 roku życia) - 135 zł.
Do zasiłku rodzinnego przysługują dodatki, których przyznanie uwarunkowane jest posiadaniem prawa do zasiłku rodzinnego oraz spełnieniem dodatkowych kryteriów, określonych w przepisach prawa. Dodatkami do zasiłku rodzinnego są:
- dodatek z tytułu urodzenia dziecka – jednorazowo 1 000 zł,
- dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem w okresie korzystania z urlopu wychowawczego – 400 zł miesięcznie,
- dodatek z tytułu wychowywania dziecka w rodzinie wielodzietnej – 95 zł miesięcznie,
- dodatek z tytułu kształcenia i rehabilitacji dziecka niepełnosprawnego – 90 zł lub 110 zł miesięcznie w zależności od wieku dziecka,
- dodatek z tytułu rozpoczęcia roku szkolnego – jednorazowo 100 zł,
- dodatek z tytułu podjęcia przez dziecko nauki w szkole poza miejscem zamieszkania:
• na zamieszkanie – 113 zł miesięcznie,
• na dojazd do szkoły – 69 zł miesięcznie,
- dodatek z tytułu samotnego wychowywania dziecka – 193 zł lub 273 zł miesięcznie ( wyższa kwota dotyczy dziecka legitymującego się orzeczeniem o niepełnosprawności lub o znacznym stopniu niepełnosprawności).
Jest to świadczenie przyznawane w wysokości 1 000 zł na każde urodzone żywe dziecko (termin na złożenie wniosku to 12 m-cy od dnia narodzin dziecka lub objęcia dziecka opieką prawną, opieką faktyczną, a także dziecka przysposobionego). Świadczenie uzależnione jest od dochodu rodziny – przysługuje przy dochodzie do 1 922 zł na osobę w rodzinie.
Świadczenie przysługujące przez rok od urodzenia dziecka w przypadku, gdy matka dziecka nie jest uprawniona do zasiłku macierzyńskiego na podstawie innych przepisów. W określonych sytuacjach świadczenie przysługuje również opiekunom dziecka nie będącym biologicznymi rodzicami (opiekun faktyczny dziecka, rodziny zastępcze nie zawodowe, rodzice przysposabiający). Świadczenie przysługuje w kwocie 1 000 zł miesięcznie przez okres 52 tygodni w przypadku urodzenia, objęcia opieką lub przysposobienia jednego dziecka, 65 tygodni w przypadku urodzenia objęcia opieką lub przysposobienia dwojga dzieci .
Zasiłek pielęgnacyjny przysługujący obecnie w wysokości 215,84 zł., osobom niepełnosprawnym w stopniu znacznym lub umiarkowanym, (jeżeli niepełnosprawność orzeczono przed 21 rokiem życia), dzieciom niepełnosprawnym (do 16 roku życia), a także osobom, które ukończyły 75 rok życia,
Ważna informacja: zasiłek pielęgnacyjny nie przysługuje osobie uprawnionej do dodatku pielęgnacyjnego (osoby uprawnione do dodatku to osoby pobierające świadczenia emerytalno-rentowe, które ukończyły 75 rok życia oraz osoby mające pierwszą grupę inwalidzką orzeczoną przez orzecznika lekarskiego ZUS).
Świadczenie pielęgnacyjne – przyznawane rodzicom, opiekunowi faktycznemu lub osobie zobowiązanej do alimentacji zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku Kodeks rodzinny i opiekuńczy, którzy zrezygnowali z pracy i możliwości zatrudnienia na rzecz opieki nad niepełnosprawnym dzieckiem lub osobą niepełnosprawną w stopniu znacznym. Według aktualnie obowiązujących przepisów świadczenie pielęgnacyjne przysługuje jedynie osobie spokrewnionej, opiekującej się osobą, której niepełnosprawność powstała przed 18 rokiem życia lub przed 25 rokiem życia, ale w trakcie nauki w szkole lub szkole wyższej. Wysokość świadczenia w 2023 r. to 2458 zł. miesięcznie (kwota świadczenia pielęgnacyjnego podlega corocznej waloryzacji od dnia 1 stycznia). Warunkiem otrzymania świadczenia pielęgnacyjnego jest konieczność aby niepełnosprawność osoby wymagającej opieki powstała nie później niż do 18 roku życia lub w trakcie nauki w szkole lub w szkole wyższej, nie później niż do ukończenia 25 roku życia. Jednakże ten zapis ustawy został zakwestionowany przez Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z dnia 21 października 2014 r., Sygn. akt K 38/13, (Dz.U. 2014r. poz. 1443 z dnia 23 października 2014r. ), który orzekł iż (...), art. 17 ust. 1b ustawy o świadczeniach rodzinnych w zakresie, w jakim różnicuje prawo do świadczenia pielęgnacyjnego osób sprawujących opiekę nad osobą niepełnosprawną po ukończeniu przez nią wieku określonego w tym przepisie ze względu na moment powstania niepełnosprawności, jest niezgodny z art. 32 ust. 1 Konstytucji. Mimo wyroku Trybunału ustawa w tym zakresie nie została zmieniona. Jednakże w przypadku odmowy prawa do świadczenia pielęgnacyjnego, z uwagi na nie spełnienie warunków art. 17 ust. 1b ustawy i po złożeniu przez stronę odwołania od decyzji Samorządowe Kolegium Odwoławcze w Olsztynie najczęściej wydaje decyzje na korzyść strony. (jeżeli spełnione są pozostałe warunki ).
Specjalny zasiłek opiekuńczy – w wysokości 620 zł przysługuje osobom, na których zgodnie z przepisami ustawy z dnia 25 lutego 1964 roku – Kodeks rodzinny ciąży obowiązek alimentacyjny, nie podejmują zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej lub rezygnują z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej w związku z koniecznością sprawowania stałej opieki nad osobą legitymującą się orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności albo orzeczeniem o niepełnosprawności łącznie ze wskazaniami: konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji oraz konieczności stałego współudziału, na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji. Prawo do zasiłku uzależnione jest od dochodu rodziny i przyznawane jest na okresy zasiłkowe. Przy ustalaniu prawa do zasiłku obowiązuje kryterium dochodowe jak przy zasiłku rodzinnym (tj. 764,00 zł.)
Zasiłek przyznawany na podstawie ustawy z dnia 4 kwietnia 2014 roku o ustaleniu i wypłacie zasiłków dla opiekunów (Dz.U. 2014 poz. 567) przysługuje osobom opiekującym się osobą niepełnosprawną, które uprzednio w związku ze zmianą przepisów utraciły prawo do świadczenia pielęgnacyjnego. Zasiłek w wysokości 620 zł miesięcznie przysługuje osobom, które nabyły prawo do świadczenia i je kontynuują. Nie ma możliwości aby zasiłek dla opiekuna otrzymali nowi świadczeniobiorcy (dotyczy tylko tych, którzy nabyli do niego prawo do 1 lipca 2013 r.)
Przydatne linki: